Wolne rodniki

Po naszych organizmach stale krążą antyoksydanty i wolne rodniki. Do czasu zachowywania między nimi równowagi, nasze ciało ma się dobrze. Wolne rodniki to wolne, niesparowane elektrony tlenu, które powstają w organizmie w wyniku przemian metabolicznych. Ich obecność ma związek z mechanizmami obronnymi, ale nadmiar ich zdecydowanie szkodzi. Wolne rodniki obdarzone są ładunkiem ujemnym i dążą do połączenia z cząsteczką dodatnią, a przebieg tej reakcji łączenia cząsteczek nazywamy utlenianiem. Obecnie uważa się, że może stanowić to początek różnych chorób, a także wpływać na sam proces starzenia się organizmu.

Bez tlenu nie możemy żyć. Potrzebny jest on każdej komórce naszego organizmu. Zanim pobrany z powietrza tlen trafi do miejsca przeznaczenia, czyli do każdej komórki naszego ciała, musi zostać wchłonięty i rozprowadzony. Podczas przemiany tlenu w energię każda komórka, korzystając z substancji odżywczych, uwalnia wolne rodniki.

Nasz organizm wykorzystuje je w ciałach odpornościowych do niszczenia bakterii chorobotwórczych oraz do utleniania substancji toksycznych. Te niepożądane mikroorganizmy i toksyczne substancje niszczą komórki żerne układu odpornościowego, zwane makrofagami, które wytwarzają wolne rodniki. Ten sielankowy obraz ulega zakłóceniu, gdy dochodzi do gwałtownego pomnażania się wolnych rodników w wyniku zaburzenia metabolizmu tlenu.

Procesy powstawania wolnych rodników przyspiesza bowiem na przykład palenie papierosów, silny czy długotrwały stres, wdychane wraz z powietrzem spalin, długie opalanie się, a nawet forsowny trening. Uwzględniając ogromną skalę procesów oddechowych, w każdej sekundzie nieżyczliwy produkt uboczny tworzy się w ilościach milionowych.

Wolne rodniki są to cząsteczki organicznych związków o jednym wolnym elektronie. Wolne rodniki dążą, więc za wszelką cenę do tego, aby oddać lub uzupełnić ten brakujący elektron, wykorzystując w tym celu każdy związek znajdujący się w sąsiadujących komórkach tkanek. W poszukiwaniu takiej możliwości są niezwykle aktywne, a przemieszczając się szybko po całym organizmie, uszkadzają białkowo - lipidową błonę komórkową, materiał genetyczny zawarty w komórce, czy też inne białko o istotnym dla życia znaczeniu.

Sprawę komplikuje to, że jeden wolny rodnik, podkradając elektrony innym cząsteczkom, często wytwarza kolejne rodniki, potęgując dzieło zniszczenia. Taka reakcja łańcuchowa może nie mieć końca. Destrukcyjne działanie wolnych rodników na nasz organizm może być niezwykle rozległe. Mogą one niszczyć komórki serca, nerek, mózgu i innych ważnych narządów, uszkadzać komórki nerwowe, krwinki czerwone, osłabiać działanie układu odpornościowego, a nawet mogą uszkodzić materiał genetyczny w komórkach, co w efekcie może prowadzić do powstania zmian nowotworowych.

Wolne rodniki uwalniają się również w procesie przemiany materii, ze szczególną gwałtownością, podczas spalania przez organizm wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Powstają one w dużych ilościach szczególnie w produktach smażonych lub długo przechowywanych, gdyż tłuszcze bardzo łatwo się utleniają.

Stąd, spożywanie takich pokarmów, jak chipsy, frytki, krakersy, ciastka, pizzy czy sosy sałatkowe itp. powszechne zwłaszcza wśród młodzieży, staje się niebezpiecznym dla zdrowia przyzwyczajeniem żywieniowym. A do przygotowania tych produktów stosuje się właśnie nieżyczliwe zdrowiu tłuszcze.

Pomimo tak wielkich zagrożeń ze strony wszechobecnych, wolnych rodników udaje nam się dożyć często sędziwego wieku. Ale poziom zdrowia ludzkiego jest bardzo zróżnicowany. Zależy on między innymi od sposobu żywienia i indywidualnej zdolności organizmu do wymiatania nadmiaru wolnych rodników. Każda komórka ma, bowiem enzymy ochronne i inne związki ją broniące, a tym samym chroniące cały organizm.

To system ochronny przed wolnymi rodnikami, który - poprzez działanie odpowiednich enzymów (produktów przemiany materii, jak kwas moczowy czy bilirubina) - przeciwdziała szkodliwości reaktywnych form tlenu, albo zapobiegając ich powstawaniu, albo je dezaktywując. To naturalna osobnicza immunologiczna zdolność organizmu. Tak długo dopóki zdolność enzymatyczna wymiatania wolnych rodników jest w równowadze z ich powstawaniem, organizm jest bezpieczny.

Jeśli ta równowaga zostanie naruszona, jeśli dojdzie do zaburzenia równowagi pomiędzy normalną możliwością neutralizacji wolnych rodników, a ich lawinowym (miliony) wytwarzaniem się dochodzi do stresu oksydacyjnego. Odpowiada on stanowi zagrożenia zdrowia, bowiem wolne rodniki uruchamiają łańcuch reakcji uszkadzających wszystkie struktury komórkowe. A osłabiona komórka jest coraz bardziej podatna na dalsze ataki wolnych rodników.

Służą temu przede wszystkim środki spożywcze bogate w witaminy, a więc w witaminę C (kwas askorbinowy), witaminę E (alfa-tokoferol) i beta-karoten. Niezwykła rola należąca do witaminy C wiąże się przede wszystkim z tym, że natura przypisała większości ssaków (99 procent) możliwość jej wewnętrznego wytwarzania. Ten przebiegający w wątrobie prowadzi do powstania witaminy C w ilości proporcjonalnej do przewidywanych potrzeb. Do obrony organizmu ssaki mogą liczyć, więc na własne wewnętrzne źródło tego przeciwutleniacza na wypadek ataku wolnych rodników.

Obecnie jednak utraciliśmy zdolność natychmiastowej odpowiedzi na zagrożenia płynące ze strony nadmiernie wytworzonych wolnych rodników, gdyż nasz organizm nie wytwarza kwasu askorbinowego. Pozostaje nam, zatem uzupełnienie niedoboru dzięki diecie bogatej w naturalną witaminę C. Do wyboru mamy całe mnóstwo owoców i ich przetworów, jak najbogatszych w tę witaminę. Możemy ją spożywać w dowolnej ilości, gdyż nasz organizm posiada zdolność wydalenia jej nadmiaru.